استاد شهید علاّمه مطهّری مینویسد: «وظیفه پوششی که اسلام برای زنان مقرّر کرده است، به این معنی نیست که آنها از خانه بیرون نروند، زندانی کردن و حبس زن در اسلام مطرح نیست... پوشش زن در اسلام این است که زن در معاشرت خود با مردان، بدن و موی خود را بپوشاند، و به جلوهگری و خودنمایی نپردازد، آیات مربوطه همین معنی را ذکر میکند، و فتوای فقهاء هم م?یّد همین مطلب است» (مرتضی مطهّری، مسأله حجاب، چاپ جدید، ص79)
در این مقاله به سیره ارجمند حضرت زهرا(سلام الله علیها) در زمینه پوشش اسلامی نگاهی می افکنیم.
حضرت زهرا(سلام الله علیها) ، آن بانوی بسیار بزرگ جهان، با این که حریم عفاف و حجاب را به طور کامل رعایت میکرد، در عین حال، در بحرانی ترین حوادث سیاسی و اجتماعی، حضور و ظهور داشت.
درباره حضور حضرت زهرا(سلام الله علیها وآله) در جامعه و گفتگوى حضرت با مردان، خبرهاى متعددى رسیده، مثلاً در بعضى روایتها نقل شده که حضرت براى گرفتن حقوق پایمال شدهى خود به نزد دستگاه حکومتى وقت مىرود و از حقوق خود و فرزندانش دفاع مىنماید. یا در خبر دیگرى مىخوانیم حضرت براى ایراد خطبه در مسجد حضور مىیابند و خطبهاى معروف بیان مىکنند که تاریخنویسان آن را ثبت و ضبط نمودهاند. یا بعضى اخبار حاکى از آن است که حضرت با بعضى صحابه پیامبر گفتگوهایى داشته است.
خطبه ای در حریم عفاف
یکی دیگر از شواهدی که بیانگر حضور حضرت زهرا سلام الله علیها در جامعه است ؛ چگونگی خطبه خواندن حضرت در مسجدالنّبی پس از رحلت پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) در ازدحام مردم است، که او با این خطبه غاصبان و خطاکاران را به محاکمه کشید و آنان را قاطعانه محکوم کرد، و از حریم ولایت و رهبری امیرم?منان علی(علیه السّلام) به دفاع برخاست.
حضرت زهرا(سلام الله علیها) در عین آن که حجاب کامل را رعایت میکرد، حجاب را پردهنشینی و انزوای زنان نمیدانست، بلکه شواهد بسیاری وجود دارد که آن حضرت حجاب را هرگز دست و پاگیر و مانع تلاشهای اجتماعی و سیاسی نمیدانست
چگونگی حرکت حضرت زهرا(سلام الله علیها) از خانهاش (که مجاور مسجد بود) به مسجد، در رابطه با مراعات حفظ حریم حجاب به قدری دقیق و ظریف است، که جدّا سزاوار است همگان در این مورد با نظر دقیق بنگرند، و نکتهها را دریابند، و سپس خطبه غرّای او را در آن اجتماع و جوّ حاکم مورد بررسی قرار دهند. به راستی که منظره خطبه خواندن حضرت زهرا(سلام الله علیها) تابلو گویا و بسیار روشن درباره حفظ حریم حجاب، و در عین حال شرکت کامل در صحنه برای سخنرانی و دفاع از حریم حق است و این همان راه اعتدال است که اسلام در همه جا به آن سفارش نموده است.
حجاب؛ انزوا یا حضور
حضرت زهرا(سلام الله علیها) در عین آن که حجاب کامل را رعایت میکرد، حجاب را پردهنشینی و انزوای زنان نمیدانست، بلکه شواهد بسیاری وجود دارد که آن حضرت حجاب را هرگز دست و پاگیر و مانع تلاشهای اجتماعی و سیاسی نمیدانست.
حضور حضرت زهرا(سلام الله علیها) در پشت جبهه، و حتّی گاهی سرکشی به رزمندگان اسلام و غذا رسانی به آنها در صف اول جبهه نیز در روایات و تاریخ نقل شده است، چنان که این موضوع در جنگ خندق و فتح مکّه، رخ داده است.
ما در این جا چگونگی حرکت آن حضرت برای القای خطبه را شرح میدهیم، تا مسأله مهم حجاب را از مکتب زهرای اطهر(سلام الله علیها) بیاموزیم، و هم باور کنیم که زن میتواند در عین حفظ حریم حجاب، از پردهنشینی خارج گردد، و به عنوان نیمی از جامعه انسانی، رسالت خود را به انجام رساند. شرح این چگونگی، نیز میتواند جواب دندانشکنی به آن افرادی باشد که حجاب اسلامی را کمرنگ گرفته، و خطبه خواندن حضرت زهرا(سلام الله علیها) در مسجد را به عنوان شاهد عقیده ناصحیح خود میآورند، غافل از آن که شش دلیل و شاهد محکم در مقدّمه خطبه وجود دارد، که هر کدام نشان دهنده اهمیّت حجاب از نظر حضرت زهرا(سلام الله علیها) است.
حمایت از حق
عبدالله بن حسن (نوه امام حسن مجتبی علیه السلام) از پدران خود نقل میکند، هنگامی که مسأله غصب فدک رخ داد، و این خبر به حضرت زهرا(سلام الله علیها) رسید، در این هنگام حضرت زهرا(سلام الله علیها) تصمیم گرفت به مسجد برود و در آن جا به عنوان حمایت از حق، سخنرانی کند، چگونگی حرکت حضرت زهرا(سلام الله علیها) در متن عبارت چنین آمده:
«لاثَتْ خِمارَها عَلی رَأسِها، وَاشْتَمَلَتْ بِجِلْبابِها وَ اَقْبَلَتْ فی لُمَّةٍ مِنْ حَفَدَتِها وَ نِساء قَوْمِها، تَطَأُ ذُیُولَها، ماتَخْرُمُ مِشْیَتِها مِشْیَةِ رَسُولِ الله حتّی دَخَلَتْ عَلی اَبِی بَکْرٍ وَ هُوَ فی حَشْدٍ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَالاَنْصارِ وَ فِی غَیْرِهِمْ فَنِیطَتْ دوُنَها مُلائةً فَجَلَسَتْ، ثُمَّ أنَّتْ اَنَّةً اَجْهَشَ الْقَوْمُ لَها بِالْبُکاء، فَارْتَجَّ الَمجْلِسَ، ثُمّ اَمْهَلَتْ هَنِیئةً حَتّی اَسْکَنَ نَشِیَجَ القَوْمِ، وَ هَدَأَتْ فَوْرَتُهُمْ، اِفْتَتَحَتِ الکَلامَ...؛
حضرت زهرا(سلام الله علیها) روسری خود را بر سرش پیچید (خِمار به معنای روسری معمول آن زمان است که زنان با آن، سر و گردن و سینه خود را میپوشاندند. ) و عبای خود را (که روپوشی وسیع بود) به سر نمود، و میان گروهی از یاران و زنان خویشاوندش (به سوی مسجد) حرکت کرد، آن حضرت هنگام راه رفتن (بر اثر شتاب یا بلندی لباس) به قسمت پایین لباسش پا میگذاشت (در نهایت پوشیدگی راه میرفت) شیوه راه رفتن او (در متانت و وقار) هم چون شیوه راه رفتن رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) بود، تا این که بر ابوبکر وارد شد، ابوبکر در میان ازدحام مسلمانان قرار گرفته بود، در این هنگام میان آن حضرت و مردم، پردهای نصب شد، حضرت زهرا(سلام الله علیها) نشست، سپس ناله جانسوزی نمود که بر اثر آن، صدای همه حاضران به گریه بلند شد، به گونهای که گویی از صدای گریه، مسجد به لرزه درآمد، سپس حضرت زهرا(سلام الله علیها) اندکی سکوت کرد، تا مردم آرام شدند، و جوش و خروششان بر اثر گریه، فرونشست، آن گاه خطبه را شروع کرد»(علاّمه طبرسی، احتجاج طبرسی، ج1، ص131 و 132)
به راستی که منظره خطبه خواندن حضرت زهرا(سلام الله علیها) تابلو گویا و بسیار روشن درباره حفظ حریم حجاب، و در عین حال شرکت کامل در صحنه برای سخنرانی و دفاع از حریم حق است و این همان راه اعتدال است که اسلام در همه جا به آن سفارش نموده است
این است حجاب
در این عبارت، در رابطه با حفظ حریم حجاب و عفاف در عین شرکت در یک صحنه پرشور سیاسی و اجتماعی، شش نکته است که هر کدام از جهتی بیانگر اهمیّت و عظمت مقام حجاب در سیره حضرت زهرا(سلام الله علیها) است، که به اختصار بدان اشاره میشود:
1ـ آن حضرت روسری خود را که به طور کامل سر و گردن و سینهاش را میپوشانید، بر سر گرفت، تعبیر واژه «لاثتْ» (پیچید) حاکی است که روسری به طور کامل و چسبان به سر و گردن گرفته شده بود، نه به طور سبک و وارفته که با اندکی تکان دادن از سر رد شود و موی سر آشکار گردد
2ـ حضرت زهرا(سلام الله علیها) علاوه بر آن روسری، لباس روی لباسهایش مانند عبا را بر سر و تن خود پوشانده بود (وَاشْتَمَلَتْ بِجِلْبابِها)
3 ـ لباسی که بر تنش بود به قدری بلند بود که در راه رفتن، گاهی قسمت پایین لباس زیر پای حضرت زهرا(سلام الله علیها) قرار میگرفت: (تَطَأُ ذُیُولَها)
4ـ آن حضرت همانند رسول خدا(صلّی الله علیه و آله و سلّم) با متانت و وقار حرکت میکرد، یعنی هیچ گونه حرکات نامناسب و دور از نزاکت در حرکت او دیده نمیشد.
5 ـ علاوه بر این ها در مسجد پردهای به احترام او نصب کردند، و آن حضرت در پشت آن پرده خطبه خواند.
6ـ دوستان و زنان خویشانش، اطرافش را گرفته بودند. (وَاَقْبَلَتْ فی لُمَّةٍ ـ ای: جماعة ـ مِنْ حَفَدَتِها وَ نِساء قَوْمِها).
به این ترتیب نتیجه میگیریم، حضرت زهرا(سلام الله علیها) در عین آن که در همایش پرشکوه و پرجنجال شرکت نمود، همه نمادهای حریم حجاب و عفاف را رعایت نموده است.